Fudbalski propisi – juče i danas

Iz istorije fudbala

Fudbalski propisi – juče i danas

Danas nema nikoga ko se ne razumije u fudbal i u fudbalske propise. Zavirili smo malo u pravila fudbalske igre i pogledali šta se sve izmijenilo u propisima tokom godina i vijekova?

Nijemci su 1896. godine prvi uveli pravilo, da na terenu, gdje se igra fudbal, ne smije biti drveća (?) ili cvijeća.

Najvjerovatnije, fudbal se u jednom sličnom obliku, onako kako se nekad počeo igrati u Evropi, pojavio u Kini, prije dvije i po hiljade godina. Čak su antički Grci i Rimljani poznavali neku vrstu fudbalske igre. Ovo što mi danas nazivamo fudbalom, nastalo je i razvilo se, ipak, u Engleskoj, u devetnaestom vijeku. Uz to, u Engleskoj su napravljena i prva pravila ove igre.

 

Prva pravila fudbala pojavila su se u Cambridgeu 1848. godine. Tada se u mnogim školama širom Engleske počela igrati jedna ekipna igra, u kojoj su igrači udarali loptu samo nogom. Studenti univerziteta sa Cambridgeu uspostavili su pravila igre sa jedanaest paragrafa, koja, sa današnjeg aspekta, izgledaju pomalo smiješno i zabavno. Ekipa se sastojala od 15 do 20 igrača, golovi su bili dva jarbola za zastave, između koji je bio zategnut konopac. Prva pravila već su utvrdila ofsajd, koji je sviran, ako je ispred igrača bilo manje od trojice protivničkih igrača. Lopta je svaki igrač mogao kratko zaustaviti rukom, smiriti je i iza toga igra je mogla biti dalje nastavljena. U prvim pravilima nisu bile naznačene ni dimenzije igrališta, niti markiranje igrališta sa aut linijama, sa šesnaestercima i krugom na centru, onako kako danas izgledaju fudbalska igrališta. U to vrijeme nije bio poznat pojam slobodnog udarca.

Osnivanjem Engleskog fudbalskog saveza (England Football Association FA), 1863. godine, prerađena su pravila sa Cambridgea. Igralište je dobilo dimenzije 200 puta 100 yardi, što je iznosilo 180 puta 90 metara. Kod ispucavanja lopte, uvedeno je rastojanje za protivničke igrače od 9 metara. Ofsajd je bio sviran uvijek kad bi igrač koji dobija loptu bio ispred lopte, nezavisno o broju protivničkih igrača (nešto kao u ragbiju ili u američkom fudbalu). Uveden je slobodni udarac i izvođenje auta, a zaustavljanje lopte rukom tokom igre i dalje je ostalo dozvoljeno.

Kratko vrijeme iza ove prerade pravila, uslijedile su nove dorade i izmjene. Ofsajd se vratio na staro Cambridge pravilo, uvedena su pravila odjeće igrača, gaće su morale prekrivati koljena, a bio je propisan i kačket na glavi. Definisana je visina gola od osam stopa (2,44 m).
Broj igrača na terenu je 1870/71 godine je ograničen na jedanaest, zabranjena je igra rukom, osim golmana, koji je tada mogao igrati rukom na čitavoj svojoj polovini terena.

Nazadovoljni ovakvim pravilima, jedan broj timova istupio je iz Fudbalskog saveza FA i osnovao je ragbi savez  „Rugby Football Union“. Od tada fudbal i ragbi idu odvojenim putevima.

Pravilo izvođenja kornera i pravilo dimenzija lopte uvedeno je 1872. godine. Te godine odigrana je prva međunarodna utakmica u istoriji (Škotska-Engleska u Glasgovu, rezultat 0:0).

 

Godinu dana kasnije, pojavio se i 23. čovjek na terenu – sudija, što je od tada postalo obaveza. Tri godine kasnije sudije su dobile pravo da iz igre izbace igrača zbog grubog prekršaja, a uvedena je i sudijska pištaljka.

Sljedećih godina, korak po korak, uvođena su pravila koja su se zadržala do danas: Poluvrijeme i izmjena strana nakon poluvremena je uvedeno 1875. godine, 1882. godine uvedeno je izvođenje auta sa obje ruke, a 1889. godine linijski sudija. Od 1890. godine, golovi su morali imati mreže, a 1891 godine uveden je kazneni udarac, penal.

Pravila su se prenijela i na ostale zemlje i dorađivana prema njihovim uslovima, a kasnije su ta pravila preuzimana i u Engleskoj.

Nijemci su prvi uveli pravilo, 1896. godine, da na terenu gdje se igra fudbal ne smije biti drveća (?) ili cvijeća.

Kazneni prostor  je 1902. godine dobio oblik četverougla, što je uvršteno u međunarodna pravila, pod nazivom „njemački kazneni prostor“. Istovremeno je utvrđena i bijela tačka na 11 metara od gola, za izvođenje kaznenog udarca. Golman je od tada mogao igrati rukom samo unutar šesnaesterca.

U Parizu je 21. maja 1904. godine osnovan međunarodni fudbalski savez FIFA, a 1908. godine fudbal je postao olimpijski sport.

Najviše promjena tokom narednih desetljeća doživio je ofsajd. Tako je 1907. godine ukinut ofsajd na vlastitoj polovini terena, 1920. godine ukinut je ofsajd nakon izvođenja auta, 1925. godine smanjen je broj protivničkih igrača kod ofsajda, na dva, a 1990. godine „ista linija“ nije više ofsajd.

Izmjena igrača uvedena je 1965/66 godine. Prije toga, mogao je biti izmijenjen samo povrijeđeni igrač. Od 1995. godine, smiju biti izmjenjena tri igrača u toku utakmice. Žuti i crveni karton uvedeni su 1966 godine, a 1991. godine uvedeno je pravilo, dva žuta – isključenje. Ovo pravilo kasnije je preuzeto i u rukometu.

Pojedina pravila su uvođena i ukidana tokom godina, kao na primjer „zlatni gol“, koji je bio na snazi od 1996. do 2002. godine, kada su produžeci odmah prekidani kad jedna ekipa da gol, ili „srebreni gol“, koji je važio od 2002. do 2004. godine, kad su produžeci igrani do kraja poluvremena, ako jedna ekipa postigne gol.

Često je mijenjano pravilo držanja lopte od strane golmana. Postojalo je pravilo od četiri koraka sa loptom, pa vremensko ograničenje držanja lopte u rukama. Poslijednje pravilo koje je stupilo na snagu je povratna lopta. Golman smije povratnu loptu uhvatiti rukama samo ukoliko mu je njegov igrač loptu vrati glavom, prsima ili koljenom.

Kako će se dalje razvijati fudbalska pravila. Već odavno uz teren stoji i četvrti sudija, koji je zadužan za mjerenje vremena i ispravnu izmjenu igrača tokom igre. Ovaj sudija prati ponašanje trenera i službenog osoblja van terena.

Na službenim takmičenjima, kao što je bilo Evropsko prvenstvo u fudbalu, uveden je i peti sudija, koji je asistent četvrtom, a ujedno služi i kao rezerva u slučaju potrebe. Od 2009/10 godine u Evropskoj ligi, godinu dana kasnije u Ligi šampiona, a od ove godine i na Evropskom prvenstvu u fudbalu uveden je sudija uz gol liniju, koji ima zadatak da prati prelazak lopte preko gol linije.

Tokom poslijednjih godina, uveden je „funk sistem“ za kontakt među sudijama u toku igre. Vodi se velika rasprava oko daljeg uvođenja tehničkih pomagala u fudbalsku igru.

Šta će i kad će nešto od ovih promjena biti uvedeno, sačekaćemo.

Smail Špago

NovaSloboda.ba

Komentariši